МЕДИЦИНАЛЫҚ ФИЗИКТЕР – ОБЫРҒА ҚАРСЫ КҮРЕСТЕГІ КӨРІНБЕЙТІН МАЙДАН

UMIT онкологиялық томотерапия орталығы Қазақстан мен Орталық Азиядағы онкологиялық ауруларды емдеуге арналған әлемдегі ең инновациялық сәулелік терапия жүйелерінің бірі – томотерапия жүйесін қолданатын жалғыз медициналық орталық болып табылады.

ТОМЕРАПИЯ ДЕГЕН НЕ?

TomoTherapy – емдеуді жоспарлауды, визуалды бақылау арқылы  пациентті тұрғыландыруға арналған компьютерлік томографияны және қарқындылық модуляциясымен сәулеленудің өзін біріктіретін интеграцияланған сәулелік терапия жүйесі.

Бұл функциялар ісікке сәуленің мақсатты және дәл жеткізілуін қамтамасыз етеді, қоршаған сау тіндерге сәулелену әсерін азайтады, нәтижесінде пациенттер үшін жанама әсерлер азаяды.

Томотерапияның артықшылықтары:

Бинарлық көп жапырақты коллиматор - сәулелену дозасын мыңдаған сәулелерге бөледі, бұл ісікке сәулеленуді дәлірек бағыттауға және сау қоршаған тіндерге әсерін азайтуға мүмкіндік береді.

КТ кескіні ісіктің кескінін әр емдеу сеансында, тіпті оның өлшемі немесе орны өзгерсе де нысананы дәл анықтауға мүмкіндік береді.

Томотерапия үлкен ісіктерді, күрделі ісіктерді немесе дененің әртүрлі бөліктеріндегі бірнеше ісіктерді бір емдеу сеансында тиімді емдей алады.

Томотерапия дәрігерлерге емдеу жоспарын түзетуге мүмкіндік беретін цикл бойы ісік өзгерістерін белсенді бақылауға мүмкіндік береді.

Accuray өндірісінен шыққан TomoTherapy құрылғылары бүкіл әлем бойынша денсаулық сақтау мамандарының арасында сенімді және дәл сәулелік терапия жүйесі ретінде өзін дәлелдеді.

  Толығырақ Томотерапия – онкологиялық ауруы бар науқастарға арнлалған жылы үміт  мақаласында оқыңыз.

Астана қаласындағы томотерапия аппараты

МЕДИЦИНАЛЫҚ ФИЗИКТЕР ДЕГЕН КІМДЕР

Онкологияны емдеуде сәулелік терапияны қолдану кезінде сау емес жасушаларға сәулелену мүмкіндігінше дәл жеткізілуі және қоршаған сау жасушалар мен тіндерге зиян келтірмеуі өте маңызды. Және бұл жерде медицинада сәулеленуді қолданудың қауіпсіздігі мен техникалық аспектілерін қамтамасыз ететін  медициналық физиктер маңызды рөл атқарады.

Томотерапия аппараты мен емдеу процесі кәдімгі сызықтық үдеткіштердің жұмысынан көп жағдайда  ерекшеленеді, сәйкесінше, медициналық физиктер дұрыс емдеуді қамтамасыз ету үшін қажетті біліктілікке ие болуы керек. «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығы бұл мәселеге бар жауапкершілікпен қарады: орталықта 6 адамнан тұратын медициналық физиктердің тұтас командасы жасақталды. Оларды «Медициналық физика» мамандығы бойынша ғылым магистрі Шаяхметов Танжас Серікұлы басқарады (Триест университеті/Халықаралық теориялық физика орталығы, Триест, Италия, 2018 ж.), International Medical Physics Certification Board-тан клиникалық біліктілігі бар медициналық физик халықаралық сертификаты бар Қазақстандағы жалғыз маман. 

Шаяхметов Танжас Серікұлы, медициналық физик

«МАГАТЭ анықтағандай, медициналық физик – бұл физиканы медицинада қолдану бойынша арнайы білімі мен дайындығы бар медицина қызметкері», - деп түсіндіреді Танжас Серікұлы. - Сәулелік онкологияда онкологиялық науқасты емдеу үшін әрқашан арнайы пәнаралық топ құрылады, оның құрамына радиациялық онкологтар, инженерлер, рентген зертханашылар және медбикелермен қатар, медициналық физиктер де кіреді».

UMIT онкологиялық томотерапия орталығында медициналық физиктер бес бағыт бойынша жұмыс істейді: дозиметрия, емдеуді жоспарлау, сапаны бақылау, жабдықты таңдау және радиациялық қауіпсіздік. «Біз пациенттің денесінде дозаны оңтайлы бөлу үшін қажетті есептеулер мен өлшемдерді жасаймыз, сонымен қатар пациенттің дозаларын тексереміз. Емдеудің сәттілігі көп жағдайда біздің жұмысымызға байланысты», - дейді физиктер тобының жетекшісі.

Мәселен,  томотерапияның мынадай аспектісін қарастырайық: шиыршық томотерапия көптеген қозғалатын бөліктерді қамтиды. Бұл пациент жататын кушетка (алға-артқа жылжиды) және пациенттің денесін қайта-қайта айналатын сызықтық үдеткіш және «жапырақтарды ашу және жабу арқылы сәулелену шоғырының қарқындылығын  модуляциялайтын көп жапырақты коллиматор. Және бұл өте күрделі құрылым үйлесімді және синхронды түрде жұмыс істеуі керек. Кушетка 1%-ға баяу қозғалатынын елестетіп көріңіз. Бұл пациентте қабылданған дозада айырмашылық болады дегенді білдіреді, егер қате уақытында түзетілмесе, ол біртіндеп артады. Медициналық физиктердің міндеті - мұндай жағдайларды болдырмау. Осы мақсаттар үшін арнайы хаттамалар мен стандарттар әзірленді, оларды UMIT онкологиялық томотерапия орталығындағы физиктер тобы қатаң сақтайды.

Обыр диагнозының өзі науқасты қатты алаңдатады. Ал егер дәрігерлер радиациялық ем тағайындаса, науқас одан да үрейленеді, өйткені қарапайым адам үшін радиация әрқашан денсаулыққа қауіп пен зиянды елестетеді. Ал бұл медициналық физиктер тобының міндеті – науқастар сәулелік терапиядан өткен кезде қауіпсіздіктің жоғары деңгейін сақтау үшін қолдан келгеннің бәрін жасау.

«Егер емделушілер томотерапияның артында ең жақсы емдеуді қамтамасыз ету үшін жұмыс істейтін мамандардың тұтас тобы бар екенін түсінсе, бұл олардың алаңдаушылық деңгейін төмендетуге көмектеседі деп сенемін», - дейді Танжас Серікұлы.

«UMIT» онкологиялық томотерапия орталығы Қазақстан мен Орталық Азиядағы томотерапия аппаратын қолданатын алғашқы орталық болды және оны қолдану жылдарында орталық ұжымы сәулелік терапияның дәл осы түрімен жұмыс істеудің бірегей тәжірибесін жинақтады. Орталықтың дәрігерлері мен мамандары обырды  емдеудің жаңа технологияларын қолдануда көшбасшылар деп айта аламыз.

Тәжірибелі ұжым, обырды емдеудің инновациялық технологиялары, халықаралық JCI аккредитациясы UMIT онкологиялық томотерапия орталығын Қазақстандағы медициналық туризмнің орталығына айналдыруға мүмкіндік берді. Толығырақ мына жерден оқыңыз: Неліктен шетелдіктер емделу үшін UMIT онкологиялық томотерапия орталығына барады?

Медициналық физик жұмыс барысында

ТОМОТЕРАПИЯ ҚАЛАЙ ЖҰМЫС ЖАСАЙДЫ

Пациенттер томотерапияға дайындық процесі және сәулелік терапия процесінің өзі қалай жүріп жатқанын жақсырақ білу үшін Танжас Серікұлы барлық кезеңдері туралы және дәрігерлер мен медициналық физиктер тобының пациент қауіпсіздігінің жоғары деңгейін қалай қамтамасыз ететіні туралы егжей-тегжейлі айтып берді.

Бірінші қадам – емдеуді жоспарлау үшін КТ симуляциясы

Сәулеленуге дейінгі дайындықтың бірінші кезеңінде пациентке КТ суреттерін алу үшін компьютерлік томографиядан өту ұсынылады. Бұл суреттер радиациялық онкологқа беріледі, ол арнайы бағдарламалық жасақтаманы пайдалана отырып, ісіктің және қоршаған сезімтал тіндер мен мүшелердің нақты контурлары бар 3D кескіндерді жасайды. Екінші дәрігер - радиациялық онколог біріншісінің жұмысын қайта тексереді. «Осындай КТ симуляциялау нәтижесінде біз нысананы - сәулеленуді қажет ететін  және қауіпті органдар - радиациядан қорғалуы керек органдарды анықтаймыз», - дейді Танжас Серікұлы. Алынған деректерге сүйене отырып, онколог ісікке қажетті сәулелену дозасын, сондай-ақ жақын маңдағы сау тіндер үшін қолайлы деңгейлерді белгілейді.

Томотерапия жасау үшін   КТ-сканерлеу

Екінші кезең - емдеу жоспарын құру

Сәулеленудің  белгіленген дозасы көрсетілген  мәліметтер медициналық физиктерге  есептеулер жүргізу үшін беріледі. Әрбір нақты пациент үшін сәулелену дозалары томотерапияның бүкіл курсы үшін есептеледі, оның ішінде жалпы дозалар, бір реттік дозалар, қандай бұрыштан және нысананы қанша уақыт сәулелену керек. Барлық есептеулер халықаралық хаттамаларға сәйкес қатаң түрде компьютерлік бағдарламалық қамтамасыз ету арқылы жүзеге асырылады.

Осы есептеулердің негізінде жоспар жасалады, ол радиациялық онкологпен бірге қайтадан тексеріледі. Егер жоспар мақұлданса, онда ол томотерапия аппаратына жіберіледі.

Үшінші кезең - дозиметриялық фантомда емдеу жоспарын тексеру

Науқасты томотерапия аппаратымен емдеуді бастамас бұрын, медициналық физиктер пациенттің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін тағы бір өте маңызды қадам жасайды, яғни арнайы жабдықты - адам денесін имитациялайтын дозиметриялық фантомды қолдану арқылы емдеу жоспарын тексереді. Фантом сәулелендіріледі, содан кейін алынған сәулелену, егер сәйкессіздіктер болса, жоспарланғанмен салыстырылады. «Аппараттың емдеу жоспары бойынша жоспарланған дозаны беріп жатқанына көз жеткізгеннен кейін ғана науқас томотерапияға жатқызылады», - дейді Танжас Серікұлы.

TomoTherapy HD жүйесі - екі сатылы томопроцесс

Томотерапия аппараты компьютерлік томографты және сызықтық үдеткішті біріктіреді. Бұл технология емдеу жоспарын уақтылы түзетуге мүмкіндік бере отырып, сәулелік терапияны сәулеленген аймақтардың тұрақты визуалды бақылауымен жүргізуге мүмкіндік береді. Сондықтан томотерапия процесі әрқашан екі кезеңде жүзеге асырылады:

Әрбір томотерапия сеансы алдында ісіктің нақты өлшемін, пішінін және орналасуын тексеру үшін емделетін аймақта КТ тексеру жүргізіледі. Науқасты томографтың төсегіне жатқызады, оның денесі ең басында, компьютерлік симуляция кезінде болған күйде бекітіледі. Содан кейін рентген зертханашылар КТ-сканерлеуді жасайды. Алынған суреттер КТ -симуляциясының  алдыңғы суреттерімен салыстырылады. «Бұл өте маңызды. Науқасты қаншалықты дәл қойсаңыз да, қателер болады. Ал оларды азайту үшін емдеу алдында міндетті түрде компьютерлік томография жасалады, - дейді Танжас Серікұлы. - Әдетте, дайындықтың бірнеше минутында біз пациентті дәл солай орналастырамыз. Осыдан кейін ғана сәулелік терапия сеансы басталады».

Томотерапия қарқындылықты модуляцияланған сәулелік терапияны (IMRT) және шиыршықты жеткізу режимін біріктіреді. Емдеу кезінде радиация кушеткада жатқан пациенттің айналасында бірнеше рет айналатын шиыршықты сызықты үдеткіш арқылы беріледі. Сызықтық үдеткіш көп жапырақты коллиматор (MLC) деп аталатын құрылғымен қозғалады. Пациент машинаның сақинасы арқылы баяу қозғалған кезде коллиматор сәулелену шоғырын модуляциялайды. Сәулеленудің жеткізілу шамасына қарай ол қатерлі ісіктің өлшемі мен пішінін, соның ішінде қажет болған жағдайда бір уақытта бірнеше учаскелерді дәл анықтау үшін үздіксіз модуляцияланады.

Медициналық физиктердің басшысы: «Науқас пен медицина қызметкерлерінің радиациялық қауіпсіздігі – біздің маңызды міндеттеріміздің бірі. Томотерапия аппаратындағы сәулелену көзі генерациялаушы көз болып табылады, тұрақты радионуклидті көз жоқ, яғни аппарат қосылмайынша ол сәуле шығармайды. Персонал да, пациенттің өзі де кездейсоқ немесе әдейі емес әсер ету қаупіне ұшырамайды».

Сонымен қатар, физиктер тобы аппараттың күнделікті дозиметриясын жүргізеді, аппараттың шығыс дозасының дәлдігін тексереді. «Өндіруші +/- 3% доза қатесіне кепілдік береді, біз өзіміз үшін қатаң бақылау критерийін жасадық, біздің қателік 1% ғана рұқсат етілген», - деп атап өтті Шаяхметов. «Егер доза шығымы 1% артық болса, біз аппаратты калибрлеу үшін инженерді шақырамыз».

UMIT онкологиялық томотерапия орталығы жас науқастарды емдеуді қалай ұйымдастырды, мына жерден оқыңыз: Томотерапия балалар онкологиясын емдеуде.

Астана қаласындағы UMIT томотерапия орталығы

СҰРАНЫСҚА ИЕ МАМАНДЫҚ

Медициналық физиктер баптауы мен тексеруі жоғары дайындықты және үнемі өзін-өзі жетілдіруді талап ететін күрделі жабдықта жұмыс істейді.

Таңжас Шаяхметов Қазақстанда жаңа кадрларды дайындау керек деп есептейді. Осы орайда UMIT онкологиялық томотерапия орталығы ұжымының бірегей тәжірибесі таптырмас болып табылады. Бұл медицина мен физиканың тоғысында осындай қажетті бағытты дамытуға дайын іргетас болып табылады.

«МАГАТЭ ұлттық радиотерапия қызметтерін жоспарлау, кадрларды оқыту және т.б. бойынша жан-жақты нұсқаулар береді, біз тек осы ұсыныстарды өзімізге лайықтап бейімдеуіміз керек. Ол үшін осы мәселелерді қадағалайтын ұйым құру қажет. Қазақстан медициналық физиктер қауымдастығын құруға болады, ол оқу бағдарламасын әзірлеп, осы мәселеде құзырлы органдарға ұсыныс жасайды», - дейді Таңжас Серікұлы.

Таңжас Шаяхметовтің өзі Петропавлдағы облыстық онкологиялық диспансерде инженер-физик қызметінен бастаған. Кейін МАГАТЭ (атом энергиясын бейбіт мақсатта пайдалану ұйымы) қамқорлығымен Танжас Серікұлы Вена, Алматы, Мәскеу қалаларында білім алып, кейін Италияда медициналық физика мамандығы бойынша екі жылдық магистратураға оқуға түсті. Қазіргі таңда Таңжас Серікұлы алған білімдерін «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығында физиктер ұжымымен, әріптестерімен бірге қолданып, онкологиялық ауруларды емдеуде жоғары деңгейде қызмет көрсетуде.

Қазақстан Республикасындағы тұрғылықты жері бойынша онкологиялық диспансерде есепте тұрған онкологиялық аурулары бар науқастар «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығында емделуге квота ала алады. Емдеуші онкологқа сәулелік терапияның жаңа әдісі – томотерапия туралы айтыңыз, info@tomo.kz электрондық поштасына жазыңыз, ауру тарихыңызды жіберіңіз. Сізге бір тәулік ішінде жауап беріледі.

UMIT онкологиялық томотерапия орталығы алыс және жақын шетелдерден онкологиялық ауруы бар ересектерді де, балаларды да емдеуге қабылдайды және емдеудің жоғары стандарттарын, жоғары білікті адам ресурстарын, ғылым мен технологияның озық жетістіктерін және дәлелденген клиникалық зерттеулері бар қауіпсіз тәжірибелерді қамтамасыз етеді. Барлық сұрақтар бойынша info@tomo.kz электрондық поштасына жазыңыз.