ЭНДОСКОПИЯ ОБЫРДЫ ЕРТЕ АНЫҚТАУҒА ҚАЛАЙ КӨМЕК БЕРЕДІ

Бірақ егер сізде қандай да бір ішкі зақымдар болса - өңештің, асқазанның және тоқ ішектің, ауырсынудың немесе симптомдардың себебін анықтау оңай емес. Дегенмен, эндоскопия деп аталатын қарапайым, қауіпсіз процедураның көмегімен дәрігерлер жету қиын жерлерге қарап, сіздің ауырсынуыңыз бен симптомдарыңызға не себеп болғанын біле алады.

Эндоскопия асқазан-ішек ауруларын емдеуде нағыз серпіліс болғаны таңқаларлық жағдай емес. Эндоскоп тек обырды ғана емес, ойық жараларды, полиптерді және ішкі қан кету орындарын да анықтай алады. Эндоскопия тіндердің үлгілерін (биопсия) алуға, тар жерлерді үлкейтуге және қан кетуді тоқтатуға болады. Тоқ ішектегі полиптерді жоюға болады, бұл тоқ ішек қатерлі ісігінің алдын алады.

Эндоскопия амбулаториялық негізде жүргізіледі және пациенттер оны жақсы көтереді. Бірақ бұл процедура үшін ең жақсы клиниканы қалай таңдауға болады? Бұл сұрақты біз UMIT онкологиялық томотерапия орталығының эндоскопист мамандарына қойдық.

Видеогастродуоденоскоп

БҰЛ ФГДС ЕМЕС, БҰЛ ВЭГДС

Көпшілігі «шлангты жұту» процедурасын әдет бойынша фиброгастродуоденоскопия (ФГДС) деп атайды. Бірақ қазіргі заманғы эндоскоптар енді фиброэндоскоптар емес, олар бейне эндоскоптар, мұнда сурет шағын бейнекамера арқылы монитор экранына беріледі. Сондықтан бұл процедураны видеоэзофагогастродуоденоскопия немесе қысқа ВЭГДС (немесе VGDS ВГДС) деп атаған дұрысырақ.

«Науқастардан жиі бұл жағымсыз процедура қашан заманауи нәрсемен ауыстырылады деген сұрақты жиі естиміз. Сірә, ешқашан. Бұл ісік аурулары мен асқазан-ішек жолдарының қабыну ауруларын ерте диагностикалаудың ең дәл, ең сенімді, ең қолайлы әдісі. Сонымен қатар, жаңа, жетілдірілген қондырғылар пайда болады», - дейді UMIT онкологиялық томотерапия орталығының эндоскопиялық бөлімінің меңгерушісі.

UMIT орталығының эндоскопиялық бөлімшесі эндоскопиялық жабдықтар нарығында әлемдік көшбасшылардың бірі болып табылатын жапондық өндірушінің сарапшылық класындағы Pentax эндоскопиялық қондырғысымен жабдықталған. Елордадағы бірде-бір жекеменшік медициналық орталық мұндай жоғары сапалы суреттер жіберетін қуатты қондырғылармен жабдықталмаған. Бұл біршама қымбат, эндоскопиялық үстелшенің орташа құны 60-70 млн. Эндоскоп қосымша мүмкіндіктермен жабдықталған, мысалы, анық көріну үшін шырышты қабықты бояуға болады.

Сонымен қатар, заманауи эндоскоптарда үлкейту функциясы бар: экрандағы сурет 3-4 есе үлкейтіледі, тіпті кішкентай капиллярларды көруге болады. Бұл капиллярлардың пішіні мен орналасуы бойынша қатерлі процестің бастапқы кезеңін бағалауға болады.

КӨПШІЛІГІН ЭНДОСКОПИЯ КЕЗІНДЕ ИНФЕКЦИЯ ЖҰҚТЫРЫП АЛУ МҮМКІН БЕ ДЕГЕН СҰРАҚ МАЗАЛАЙДЫ.

Эндоскопия инвазивті зерттеу болып табылады, құрылғы қанмен, шырышпен, дене сұйықтықтарымен байланыста болады, ол жерлерде патогендік бактериялар мен вирустар болуы мүмкін. Сондықтан әр науқастан кейін эндоскопиялық жабдықты мұқият тазалау керек. Эндоскоптарды тазалау және дезинфекциялаудың барлық процестері толығымен автоматтандырылған арнайы кір жуғыш машиналар бар.

Мұндай кір жуғыш машинада эндоскопты өңдеу процесі адамның процеске араласуын толығымен жояды. Мысалы, мейірбике асығып, белгіленген уақытқа дейін шыдап тұрмай, эндоскопты дезинфекциялау ерітіндісінен ерте алып тастауы мүмкін жағдайды елестетіп көріңіз, ал жуғыш машинада есік герметикалық түрде жабылады және бүкіл цикл аяқталғанша ашылмайды.

«Біз барлық емделушілерге тексеруден өтуді жоспарлаған кез келген эндоскопиялық бөлмеде мұндай жуғыш машинаның бар-жоғын білуге кеңес береміз. Қанмен және биологиялық сұйықтықтармен тығыз байланыста болатын барлық көп рет қолданылатын құралдар бір машинада өңделеді. Бұл өте маңызды», - деп кеңес береді UMIT онкологиялық томотерапия орталығының мамандары.

Эндоскопты жуға арналған машина

ТАР ШЛАНГ, КЕҢ ШЛАНГ

Пациенттерден эндоскопиялық процедурадан тек жіңішке шлангпен өткісі келетінін жиі естуге болады. Эндоскопиялық бөлім меңгерушісі бұл мүлдем дұрыс емес деп есептейді. Әрбір эндоскоптың өз міндеті бар. Шынында да, кішірек диаметрлі эндоскоптар бар - бұл 6-7 мм, олар балаларға арналған педиатриялық болып саналады. Ересектердегі зерттеуге арналған стандартты эндоскоптардың өлшемдері 9-дан 9,9 мм-ге дейін өзгереді.

«Науқастың өтініші бойынша жіңішкерек педиатриялық эндоскоптарды қолдануға болады, мұндай процедураны шын мәнінде жеңіл өткізеді, бірақ мұндай эндоскоптардың аспаптық арнасы шағын (бұл дәрігерлер қысқыштар мен басқа құралдарды енгізетін арна), мұндай жіңішке эндоскоптар үшін құралдар жиынтығының барлығы сәйкес келмейді. Мысалы, науқасты осындай эндоскоппен тексеру кезінде пышақпен кейбір түзілістерді алып тастау қажет болса, мұндай пышақ мүлде енгізілмеуі мүмкін», - деп түсіндіреді бөлім меңгерушісі.

Сонымен қатар, жіңішке эндоскоп өте икемді, оңай майысады және он екі елі ішектің тік тармағы сияқты алыс жерлерге өтуі қиын, яғни толыққанды процедураны орындау мүмкін емес. Жіңішке эндоскоптарда материал шағын диаметрлі арнайы қысқыштармен алынады, ал алынған материал ақпаратты аз беруі мүмкін, өйткені материал бөліктері тым кішкентай болуы ықтимал.

СЕДАЦИЯ КӨМЕГІМЕН ЭНДОСКОПИЯ

«Седация көмегімен эндоскопия - бұл өте ыңғайлы процедура. Седация пациентті күйзелістен сақтап, дәрігерге процедураны қауіпсіз орындауға мүмкіндік береді. Мен седацияны қолдаймын», - дейді эндоскопиялық бөлім меңгерушісі.

Седация қалай жүргізіледі? Анестезиолог пациентке кеңес береді, ал егер қарсы көрсетілімдер болмаса, онда препарат енгізіледі.

«Негізінде, анестезия - бұл медициналық ұйқы, құсу рефлексі бастырылып, науқас ұйықтайды. Процедураны аяқтағаннан кейін препаратты беру тоқтатылады және науқас оянып, біраз уақыт демалады. Асқазанды жууға, әрбір сантиметрді баяу тексеруге, ұлғайту, бояудың қосымша функцияларын қолдануға мүмкіндік беретін гастроскопияны анестезиямен жасаған дұрыс», - дейді дәрігерлер.

Бронхоскопия кезінде тыныштандыру ұсынылмайды, себебі эндоскопист пациентке «дем алу, еңкейу немесе бұрылу» сияқты командалар бере алмайды. Анестезия кезінде жөтел рефлексі сақталады, науқас ұйықтамаған сияқты жөтеледі. Бұл толық диагноз қою үшін қиындықтар тудырады. Бронхоскопия седациясыз да жақсы өткізіледі.

ЭНДОСКОПИЯДА НЕ МАҢЫЗДЫ: ЖАҚСЫ ҚҰРАЛ МА, ӘЛДЕ ТӘЖІРИБЕЛІ ДӘРІГЕР МЕ?

«Сәтті эндоскопиялық процедураның негізгі құрамдас бөліктері, ең алдымен, эндоскописттің көзі мен қолы болып табылатын жақсы жабдық болып табылады. Екінші мәселе, әрине, маманның тәжірибесі. Эндоскописттің гастроэнтерология мамандығының болуы, хирургияны түсінгені жөн. Тәжірибе мінедетті түрде. Тәжірибе назарды қайда аудару керек, қай аймақта қатерлі ісік болуы мүмкін, полиптерді қай жағынан алған дұрыс және т.б. шешімдер қабылдауға көмектеседі», - деп түсіндіреді эндоскопиялық бөлім меңгерушісі.

ЭНДОСКОПИЯ ОБЫРДЫҢ ЕРТЕ ДИАГНОСТИКАСЫНДА

Өңеш обыры, асқазан обыры, тоқ ішек обыры, өкпе обыры, сүт безі обыры Қазақстанда жетекші орын алады. Эндоскопия шырышты қабықты егжей-тегжейлі тексеруге, ісік және ісік алды жағдайларға тән кез келген микроскопиялық өзгерістерді көруге мүмкіндік береді. Ең бастысы, өзгерген аймақтардан биопсия алынады. Басқа ешқандай әдіс мұны істеуге мүмкіндік бермейді. Эндоскопия асқазан-ішек жолдарының қатерлі ісігін диагностикалаудағы алтын стандарт болып табылады.

«Қазақстанда тік ішек скринингі мен полипэктомия жасалатын онкологиялық орталықтардың жұмысының арқасында тоқ ішекте ірі және асқынған түзілістерді көрмейміз. Соңғы 6-7 жыл ішінде біз үнемі полиптерді бастапқы кезеңде алып тастаймыз. Тоқ ішектен алынған кез келген полип болашаққа, адамның денсаулығына және тоқ ішек қатерлі ісігінің дамуының алдын алуға салынған инвестиция», - деп атап өтті UMIT онкологиялық томотерапия орталығының эндоскопиялық бөлімінің меңгерушісі.

Тоқ ішік полипінің өсу сатысы

ЭНДОСКОПИЯЛЫҚ ТЕКСЕРУДЕН ҚАНШАЛЫҚТЫ ЖИІ ӨТУ КЕРЕК?

UMIT онкологиялық томотерапия орталығының эндоскопистері мынаны ұсынады: «Қазақстанда тоқ ішек скринингі аясында науқастарға алдымен нәжістегі жасырын қанға талдау тапсырылады, ал егер нәжісте қан табылса, екінші кезеңде колоноскопия жасалады. Бірақ бұл жерде бір түйіткіл бар - тоқ ішектегі өлшемі шамамен 2-5 мм болатын кішкентай полиптерде қан кету болмайды, бірақ мұндай полип бар және көзге көрінеді. Нәжісте қан пайда болған кезде, бұл ішектегі өскін қазірдің өзінде үлкен, ол таралып, қан кетіп жатыр деген белгі. Сондықтан 50 жастан кейін колоноскопия сізде белгілердің бар-жоғына қарамастан бес жыл сайын жасалуы керек. Ал іштің желденуі, дәретке жалған барғысы келу, нәжісте қан, нәжісте шырыш, ұзаққа созылған іш өту сияқты белгілер байқалса, колоноскопияны ерте жастан жасау керек.

Дәрігерлер егер симптомдар болмаса гастроскопиядан 50 жастан бастап екі жылда бір рет өтуді ұсынады. Тамақтың өтуі бұзылған жағдайда, құсу, күйдіргі, кекіру, іштің ауыруы, гастроскопиядан әлдеқайда ертерек өту ұсынылады. Егер эрозиялық немесе ойық жаралы зақымданулар болса, онда гастроскопияны маусымдық өршу кезінде жылына бір рет - күзде немесе көктемде, осы өршу пайда болған кезде жасау керек.

КОЛОНОСКОПИЯ НЕ ҮШІН ҚАЖЕТ?

Колоноскопия дәрігерге тоқ ішектің шырышты қабатындағы қандай да бір кез өзгерістерді тексеруге мүмкіндік береді. Колоноскопия кезінде дәрігер науқастың артқы жағына жіңішке, икемді түтікті енгізеді және оны тік ішекке және тоқ ішекке баяу жылжытады. Колоноскоптың өзінің линзасы мен жарық көзі бар, бұл дәрігерге бейне монитордағы кескіндерді көруге мүмкіндік береді. Әдетте, колоноскопияға дайындық процедурадан бір күн бұрын шектеулі диетадан және арнайы тазартқыш ерітіндіні немесе іш жүргізетін заттарды қабылдаудан тұрады. Процедура дәл және жан-жақты болуы үшін тоқ ішек толығымен таза болуы керек, сондықтан дәрігердің нұсқауларын орындауды ұмытпаңыз.

Колоноскопия жақсы төзімді және қатты ауырсынуды тудыруу сирек. Процедура барысында науқас қысымды, ісінуді немесе құрысуларды сезінуі мүмкін.

Тоқ ішектің полипі

ТОҚ ІШЕК ПОЛИПІНІҢ ҚАУІПІ ҚАНДАЙ?

Полиптер - тоқ ішектің шырышты қабатындағы қалыптан тыс өсінділер, әдетте олар қатерсіз болып табылады. Олардың мөлшері кішкентай нүктеден бірнеше сантиметрге дейін өзгереді. Обыр полиптерден басталатындықтан, оларды жою колоректальды обырды алдын алудың маңызды әдісі болып табылады.

«Скринингтің мәні - кез келген, тіпті өте кішкентай өкінді табу. Сізден бірдеңе тапқан болса, уайымдамаңыз. Бұл болашақта тоқ ішек қатерлі ісігінің қаупін айтарлықтай төмендетеді. Асқазан-ішек жолдарының қатерлі ісіктерінің көпшілігі полиптерден шығады», - дейді эндоскопиялық бөлім меңгерушісі.

Жоғары сапалы заманауи жабдықта тіпті 5-7 мм-ге дейінгі ең кішкентай ісіктерді табуға болады және биопсиясыз тексеру арқылы бұл процестің қатерсіз немесе қатерлі екенін анықтауға болады. Көлемі 5-7 мм болатын полиптер бірінші анықталған кезде дереу алынып тасталады. Үлкен көлемді полиптерден гистологиялық зерттеуге арналған биопсия алынады. Гистология нәтижелерінен кейін мұндай полиптер де алынып тасталады. Полип неғұрлым үлкен болса, онда қатерлі өзгерістердің болуы ықтималдығы соғұрлым жоғары болады.

БРОНХОСКОПИЯ ҚАЛАЙ ЖАСАЛАДЫ?

Бронхоскопия - бронхоскоппен тыныс алу жолдарын зерттеу. Бұл өте күрделі манипуляция, құрылғы көмей мен дауыс желбезегі арқылы енгізіледі.

Бронхоскопиядан бұрын компьютерлік томографиядан өту ұсынылады, кескіндер өкпенің қай бөлігі, қандай сегменті зақымдалғанын анықтайды, бұл өскін шеткергі ме немесе орталық па. Бронхоскопия әдісі орталық түзілістерді тексеруге және талдауға мүмкіндік береді. Бронхоскопия үшін шеткі ісіктер қол жетімді емес.

Бронхоскопияның негізгі мақсаты - ісік процесін растау үшін гистологияға материал алу. КТ бақылауымен бронхоскоп мақсатты түрде өскін орналасқан сегментке бағытталады.

БИОПСИЯНЫ НЕ ҮШІН ЖАСАЙДЫ?

«Биопсия - дәрігердің қолындағы күшті құрал. Тек гистология негізінде дұрыс диагноз қоюға және дұрыс емдеуді тағайындауға болады. Сынама шырышты қабаттың өзгерген жерлерінен, кез келген түзілімдерден, полиптерден, ойық жарадан (эрозиядан биопсия алынбайды) кішкентай стерильді пинцет көмегімен алынады. 3-тен 5 мм-ге дейінгі тіннің бір бөлігі қысқышпен алынады. Шырышты қабықтың қалған ақауларынан әдетте қан кетпейді, бұл жаралар тез және ізсіз жазылады. Мысалы, тіннің бір бөлігін микроскопиялық зерттеу арқылы жараның себебі - Helicobacter pylori бар-жоғы анықталады», - дейді эндоскопиялық бөлім меңгерушісі.

ЖАҚСЫ ЭНДОСКОПИСТТІ ҚАЛАЙ ТАБУҒА БОЛАДЫ?

Бұрын эндоскопистерді арнайы дайындамайтын, олар не хирург, не гастроэнтеролог, не гинеколог болған. Соңғы 5-6 жылда серпіліс болды. Тіпті шағын қалалардың өзінде заманауи эндоскопиялық үстелшелер пайда болды, бірақ мамандар жеткіліксіз.

«Қазір Қазақстанда эндоскопиялық қоғам құрылды, біз «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығының базасында мамандарды дайындауға арналған шеберлік сабақтары, семинарлар өткізіп жатырмыз. Эндоскопист мамандығын кеңінен насихаттап, оның маңыздылығы мен маңызы туралы айтқымыз келеді. Сондай-ақ, заманауи эндоскоптың көмегімен түрлі ауруларды дұрыс диагностикалауда көп нәрсеге қол жеткізуге болатынын емделушілер білсе дейміз», – деп түйіндейді «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығының басшысы.

UMIT онкологиялық томотерапия орталығындағы эндоскопия кабинеті

UMIT онкологиялық томотерапия орталығы Қазақстанның астанасы Астана қаласында орналасқан және онкологиялық ауруларды ерте диагностикалау мен емдеуге арналған медициналық қызметтердің толық кешенін ұсынады. Орталықта онкологтар, маммологтар, химиотерапевттер, рентгенологтар, эндоскопистер, дерматологтар, хирургтер, медициналық физиктер және т.б. секілді ең тәжірибелі дәрігерлер мен мамандардан құралған команда жұмыс істейді. Пациенттерге бүкіл ағзаны диагностикалау үшін толық Check-Up бағдарламалары ұсынылады.

Онкологиялық ауруларды емдеу үшін орталықта сәулелік терапияның ең заманауи әдісі – томотерапия қолданылады. Сәулелік терапия обырды емдеудің негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Томотерапия, жаңа технологиялық шешімдердің арқасында ісіктің дәлірек сәулеленуін қамтамасыз етеді және қоршаған сау тіндерге сәулеленудің әсерін азайтады. Бұл пациенттердің жанама әсерлерін әлдеқайда аз сезінетінін білдіреді.