UMIT онкологиялық томотерапия орталығы: астаналық дәрігерлер жоғары технологиялық клиниканы қалай аша алды

Әңгіме 2019 жылдың 1 қаңтарында алғашқы науқастарды қабылдаған Астана қаласындағы UMIT халықаралық онкологиялық томотерапия орталығы туралы болып отыр. Орталықтың бас дәрігері Ержан Шаяхметов орталықтың тарихы туралы былай дейді:

– Орталықтың идеялық дем берушісі – Ұлттық ғылыми медициналық орталықтың басшысы, қазақтың көрнекті медицина ғалымы, профессор Абай Қабатайұлы Байгенжин болды. 2016 жылы АҚШ-та жүргенде томотерапия аппаратын көріп, бұл технологияны Қазақстанда енгізуді ұйғарды. Бастапқыда бұл толығымен жеке бастама болды. Ірі бизнесмендер онкология саласындағы алтын стандарт ретінде танылған Accuray компаниясынан екі TomoTherapy HD құрылғысын сатып алуды қаржыландырды. Қарапайым тілмен айтқанда, кәдімгі құрылғылар «мерседес» болса, біздікі «бентли».

Ғимараттың құрылысына қатысты қиындықтар болған жоқ: жобаға Қазақстанның даму банкі мен «Бәйтерек» ҰБХ қатысты. Орталықты ашудағы басты қиындық мамандар болды.

- Мамандар Қазақстанның түкпір-түкпірінен жиналды: рентгенологтар, сәулелік терапевттер, медициналық физиктер. Олар бастапқы мамандандыруды Үндістанда, Делиде аяқтады, - деп жалғастырады Ержан Шаяхметов.

Орталықтың бас дәрігері медициналық физиктердің еңбегін ерекше атап өтті – бұл сирек мамандық иелері, оларсыз ең заманауи құрал-жабдықтардың өзі қымбат металл үйіндісі ғана.

«Біз дозаны пациенттің ағзасына оңтайлы бөлу үшін қажетті есептеулер мен өлшемдерді жасаймыз», - деп түсіндіреді UMIT орталығының медициналық физика бөлімінің меңгерушісі Таңжас Шаяхметов. - Біз жиынтық және бір реттік дозаны, нысана - ісік қандай бұрыштан, қандай ұзақтықта сәулеленетінін есептейміз.

Таңжас Шаяхметов шетелде білім алып, кейін Италияда медициналық физика бойынша екі жылдық магистратураны тәмамдаған. Қазіргі уақытта бұл мамандық бойынша халықаралық сертификаты бар Қазақстандағы жалғыз медициналық физик.

– Қазір ол әріптестеріне – ЕҰУ-дің ядролық физика факультетінің түлектеріне сабақ беруде, – деп қосты Ержан Шаяхметов. – Біздің штатта 6 медициналық физик, сонымен қатар аппаратта тікелей жұмыс істейтін 5 радиотерапевт, 10 оператор бар. Барлық қызметкерлер саны 60 адамнан асады.

Бір томотерапия аппаратында күніне 80-ден 120-ға дейін адам емделе алады.

– Әлемде екі қондырғы қатар қолданылатын орталықтар санаулы ғана. Ол не үшін керек? Егер емдеу басталып кетсе, оны үзбеу керек. Бір машина істен шықса, екіншісі бар делік. Оған қоса, екі қондырғының арқасында біз кбір күнде көбірек пациенттерді қабылдай аламыз, - дейді бас дәрігер. – 2019 жылы 205 адам емделді, 2020 жылы – екі есе көп: 444 науқас, 2021 жылы – 500-ден астам.

Жалпы, онкологиялық науқастардың 70% сәулелік терапияны қажет етеді. Қазақстанда жыл сайын қатерлі ісіктің 30 мыңнан астам жаңа жағдайы анықталады, яғни бұл технология кем дегенде 21 000 науқасқа көмектесе алады.

Емдеу процесінің өзі өте күрделі. Біріншіден, науқасқа ісік шекарасын (нысына – сәулелендіруді қажет ететін жер) және қауіп тобындағы мүшелерді (сәулелендіруден қорғауды қажет ететін жер) анықтау үшін КТ жасалады. Нысананы радиациялық онколог белгілейді, екінші дәрігер біріншісінің жұмысын қайта тексереді. Әрі қарай деректер медициналық физиктерге беріледі. Есептеулер негізінде жоспар жасалады, ол тағы бір рет радиациялық онкологпен тексеріледі. Науқасты емдеуді бастамас бұрын медициналық физиктер арнайы жабдықты - фантомды пайдаланады, олар жоспарланған сәулелендіруді жасағанмен салыстырады. Тек толық сәйкестікке қол жеткізгеннен кейін науқасқа томотерапияға рұқсат етіледі.

Құрылғының құрамына КТ сканері мен сызықтық үдеткіш кіреді, сондықтан радиациялық терапия да екі кезеңде жүзеге асырылады: науқасқа томография жасалады және кескіндерге сүйене отырып, оның құрылғыдағы орны түзетіледі. Осыдан кейін сәулелік терапия сеансының өзі басталады.

- Фотондық сәулеленудің көзі генерациялаушы көз болып табылады, тұрақты радионуклидтік көз жоқ, яғни құрылғы қосылмайынша ол сәуле шығармайды. Персоналға да, емделушінің өзіне де қауіп төндірілмейді, – деп емделушілер мен олардың жақындарының қорқынышын сейілтті Таңжас Шаяхметов.

Емдеу процесі науқасты дайындауды қоса 20-30 минутты алады, ал сәулелендірудің өзі небәрі 5-7 минутқа созылады.

Нәтижесінде томотерапияның жанама әсерлері әлдеқайда аз.

- Томотерапия құрылғысы модуляцияланған қарқындылықпен тар өрісті сәулелендіреді. Сызықтық үдеткіштер әдетте ісік айналасындағы сау тіннің 2-3 сантиметрін қамтиды. Томотерапия арқылы сау тіндердің 0,5 см ғана ұсталады, яғни сау тіндер көбірек қорғалады, - деп түсіндіреді Ержан Шаяхметов.

Томотерапия трансплантация алдында лейкозбен ауыратын балаларда сүйек кемігін жалпы сәулелендірудің жалғыз әдісі болып табылады, ол ұзындығы шамамен 135 см болатын үлкен сәулелену аймағына қол жеткізуге және жұлын мен миды бір жоспарда сәулелендіруге мүмкіндік береді.

– Сонымен қатар, томотерапия – кардиостимуляторы мен дефибрилляторы бар науқастар үшін жалғыз сәулелік әдіс. Ортаңғы ішектің, өңештің және өкпенің ісіктері кезінде дефибрилляторлармен науқастарды әдеттегі желілік қондырғыларда сәулелендіру мүмкін емес, өйткені олардың батареялары істен шығуы мүмкін. Томоаппарат кардиостимуляторларды ұстамай-ақ ісікке жетуге, оларды айналып өтуге мүмкіндік береді, - дейді бас дәрігер. - Ережеге сәйкес, кардиостимуляторларда 2-3 грейден артық сіңірілген дозаға жол берілмеуі керек. Ал біздің физиктер тамаша нәтижеге қол жеткізді: кардиостимуляторға түсетін жалпы доза небәрі 0,5 грейға жетеді.

Қазақстан азаматтарын томотерапия аппаратымен емдеу тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлеміне кіреді, деп атап өтті Ержан Шаяхметов. Өткен жылдың наурыз айынан бастап радиациялық онкологтың кеңесі – онлайн және офлайн режимінде – Қазақстан Республикасының барлық азаматтары үшін тегін. Барлық сұрақтарды +7 7172 95 44 84, +7 777 201 44 44 телефондары арқылы қоюға болады.

Сондай-ақ онкологиялық ауруларды емдеудің коммерциялық бағыты бар, шетелдіктер үшін медициналық туризм бағдарламасы әзірленіп, пандемияға дейін АҚШ, Франция, Қырғызстан, Өзбекстан және басқа да елдерден келген науқастар UMIT орталығында емделген.

- Бізде қазақ, орыс, ағылшын және қытай тілдерінде төрт тілде жұмыс істейтін сайтымыз бар, - деп баяндайды Ержан Шаяхметов. – Қытайда өткен халықаралық онлайн-конференцияда біздің орталық туралы тұсаукесер жасағанымызда, олар қатты қызығушылық танытып, Қытайдың бағытын ашуды жөн көрдік.

2021 жылдың маусым айында орталық JCI «пациент пен персонал қауіпсіздігі» халықаралық сертификаттауынан өтті.

- JCI – бұл медициналық ұйымдардың халықаралық сапа стандарттарына сәйкестігін бағалайтын АҚШ-тағы үкіметтік емес ұйым. Бұл комиссия 70 жылдан бері жұмыс істеп келеді. Бүгінгі таңда JCI аккредитациясы әлемдегі ең беделді болып табылады. Оны алу қиын, бұл медициналық қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін объективті тану, – деп түсіндіреді медициналық қызметтің сапасын басқару саласының сарапшысы Жанат Оразханова (Нұразханова?). - Сарапшылар әр бөлменің әр бұрышын, кабельдер мен құбырларды мұқият тексереді, шатырға көтеріледі, жертөлеге түседі және т.б.

UMIT тек томотерапия ғана емес, клиника өзін қатерлі ісік ауруын ерте диагностикалау орталығы ретінде таныстырады, - деп қосты Ержан Шаяхметов.

– Ол үшін бізде соңғы буынның цифрлық маммографы, барлық жағынан икемді эндоскопиясы: видеофиброгастроскопия, видеобронхоскопия, колоноскопия, цистоскопиясы бар амбулаториялық-емханалық бөлімше жұмыс жасайды. Біз амбулаториялық жағдайда жасауға болатын барлық эндоскопиялық операцияларды жасаймыз. Бізде қатерсіз ісіктерге арналған лазерлік хирургия кабинеттері де бар, папилломаларды, тератомаларды алып тастаймыз. Біз сүт биопсияға қол жетімді безінің, қуық асты безінің, бауырдың және басқа органдардың биопсиясының барлық түрлерін орындаймыз.

UMIT-те емделгеннен кейін бір айдан және үш айдан кейін бақылау диагнодиагностикасы жасалады.

– Онкологтар сол жерде ем нәтижесінің айырмашылығын көріп, науқастарды бізге жолдап жатыр, – деп түйіндейді Ержан Шаяхметов.