ТОМОТЕРАПИЯ БАЛАЛАР ОНКОЛОГИЯСЫН ЕМДЕУДЕ

ТОМОТЕРАПИЯ БАЛАЛАР ОНКОЛОГИЯСЫН ЕМДЕУДЕ

Балалар обырын сәулелік терапиямен емдеу кезінде өсіп келе жатқан ағзаға мүмкіндігінше аз зиян келтіру өте маңызды.

Балалар онкологиясы әрқашан өте қиын және ауыр тақырып. Тіпті өте кішкентай балалар да ересектер сияқты ауырады: оларға операция, химиотерапия және сәулелендіру жасайды. Ал егер зиянды азайтудың және емдеудің тиімділігін арттырудың жолы табылса, бұл әрине жақсы жаңалық болады.

Қатерлі ісікпен ауыратындардың шамамен 70% сәулелік терапияны қажет етеді. Ең маңызды міндет - қалыпты емес жасушаларды жою үшін жеткілікті сәуле шығару, сонымен бірге сау жасушаларға аз зиян келтіру. Және бұл әсіресе балаларды емдеуде маңызды. Бұл жерде жасалған үлкен қадам - томотерапия болды. Бұл әдістің артықшылығы туралы біз мына жерде жазған болатынбыз: ТОМОТЕРАПИЯ – ОНКОЛОГИЯЛЫҚ НАУҚАСТАРҒА ЖАҚСЫ ҮМІТ.

«UMIT» онкологиялық томотерапия орталығы (Астана, Қазақстан) Қазақстан мен Орталық Азиядағы онкологиялық ауруларды емдеуге арналған алғашқы медициналық орталық болып табылады, онда обырмен күресудегі қазіргі әлемдегі сәулелік терапияның ең тиімді түрі - томотерапия қолданылады.

UMIT онкологиялық орталығы алыс және жақын шетелдерден онкологиялық ауруларды, ересектерді де, балаларды да емдеуге қабылдайды және емдеудің жоғары стандарттарын, жоғары білікті адам ресурстарын, ғылым мен технологияның озық жетістіктерін және дәлелденген клиникалық зерттеулері бар қауіпсіз тәжірибелерді қамтамасыз етеді.

Томотерапия – сәулелік терапияның жаңа түрі. Бір құрылғыда мыналардың біріккенін елестетіп көріңіз:

- өзгертуге келетін қарқындылығы бар сәулелік терапияның мүлдем жаңа түрі;

- компьютерлік томографияның дәлдігі;

- сәулелік терапияны жоспарлау мен жеткізудің ең озық бағдарламалары.

Қатерлі ісіктердің мөлшері әртүрлі болуы мүмкін, күрделі, сау тіндерге өсуі және жету қиын жерлерде орналасуы мүмкін. Ісікті «өлтіру» үшін сәулелендіру дозасы жеткілікті болуы, нысанаға дәл тиюі, қатерлі ісіктің барлық аймақтарына барлық жағынан біркелкі әсер етуі, шашырамауы және қоршаған сау тіндерге мүмкіндігінше аз әсер етуі қажет. Компьютерлік бейнелеу ісіктің үш өлшемді кескіндерін жасауға, ісікке жақын орналасқан органдар мен тіндерді сәулелендірмей сау тіндердің шекарасын нақты анықтауға мүмкіндік береді. Сәулелік терапияға тән жанама әсерлер мен асқынулар бұл әдіспен барынша азайтылады, ал пациенттің оңалту кезеңі бірнеше есе қысқарады.

UMIT онкологиялық томотерапия орталығында дәл осындай озық құрылғылар бар. Олардың балалар онкологиясын емдеуде қалай қолданылатыны туралы радиологиялық бөлімшенің меңгерушісі Борис Викторович Цой айтып береді.

UMIT орталығының радиологы Борис Цой,

- Сәулелік терапиядан кейін балаларда қандай жанама әсерлер пайда болады?

- Балалардағы сәулелік терапиядан кейінгі жанама әсерлер ересектердегідей, бірақ олардың өзіндік ерекшеліктері бар. Баланың өсу аймақтары бар екенін ескеру керек, бала өседі, сүйектер өседі. Балалардағы жанама әсерлер белсенді регенеративті процестерге байланысты сәл азырақ көрінеді. Сондай-ақ олар алатын сәулелену дозалары азырақ. Әдетте, емдеуден кейін балалар тезірек қалпына келеді. Балаларда ұзақ мерзімді асқынулар маңыздырақ рөл атқарады, бірақ, өкінішке орай, бізде 10, 15 жастан кейін баламен не болатыны туралы деректер жоқ.

Томотерапия үшін біз қатерлі ісіктің барлық түрлерімен - мидың, жұмсақ тіндердің және ішкі ағзалардың онкологиялық ауруларымен ауыратын бір жарым жастан асқан балаларды аламыз. Бірақ бұл жерде бәрі жекелей шешіледі: көрсеткіштер, қабылданған емдеу түрлері, науқастың жағдайы қарастырылады, содан кейін ғана шешім қабылданады.

- Томотерапия алдында кішкене науқастарға седация жасалады ма?

- Қазақстанда сәулелік терапиямен үш орталық айналысады: Астанадағы Ұлттық ғылыми онкологиялық орталық, Астанадағы онкологиялық диспансер және Алматыдағы ҚазҰИОР. Балаларды седациялау Алматы қаласындағы КазНИИОР-да және біздің UMIT томотерапиялық онкологиялық орталығында жүргізіледі.

Бұл үшін бізде осы процедураға қатысатын балалар анестезиологтары бар. Седация кішкентай пациенттердің қозғалмауы және сәулеленудің дәл болуы үшін жасалады. Анестезиолог кеңес береді, егер қарсы көрсетілімдер болмаса, седация жасалады. Егер қарсы көрсетілімдер болса, біз емдеу әдісін өзгертеміз немесе басқа шешімдерді іздейміз.

Әрбір бала үшін арнайы бекіту құрылғысы жасалады - баланың денесінің барлық контурларын қайталайтын матрацтар, маскалар. Бұл емдеу кезеңіне арналған жеке жиынтық.

- Сәулелік терапияға дайындық кезінде томотерапия аппараты бар бөлмеде бала қосымша сәуле алмайды ма?

- Сәулелендіру тек томотерапия аппараты қосылғанда ғана болады. Заманауи сәулелік терапия жабдықтарының тұрақты көзі жоқ, өйткені ол ескі құрылғыларда болған. Енді радиация құрылғы қосылған кезде ғана пайда болады.

Бала бөлмеде болған және емдеу сеансына дайындалған барлық уақытта ол қосымша сәулелену қаупіне ұшырамайды.

Науқасты томотерапияға дайындау

- Балаларға томотерапия қалай жүргізіледі?

– Біздің «UMIT» онкологиялық томотерапия орталығы амбулаториялық негізде жұмыс істейді, стационар жоқ, науқас емделуге келеді, емделгеннен кейін үйіне кетеді. Балаларға келетін болсақ, олар Ана мен бала ұлттық ғылыми орталығында стационарлық емде болып, біздің орталыққа күн сайын сәулелік терапия процедураларына келеді.

Алдымен дәрігерлердің алғашқы консультациясы, консилиум тағайындалады, осы кезеңде сәулелік терапия қажеттілігі туралы шешім қабылданады, содан кейін дайындық кезеңі басталады: ісіктің орналасуына байланысты жеке маска мен матрац дайындалады. Содан кейін біз пациентті КТ аппаратында сканерлейміз, алынған суреттермен радиациялық онколог жұмыс істейді. Солар бойынша дәрігер сәулеленуге жататын нысана органды және қорғауға жататын қоршаған органдарды белгілейді.

Мысалы, егер ісік өңештің төменгі үштен бір бөлігін зақымдаған болса, дәрігер сәулеленуге жататын аймақты белгілейді - бұл ісіктің өзі ғана емес, сонымен қатар зақымдалған лимфа түйіндері мен метастаздары болуы мүмкін. Сондай-ақ ол қауіп төндіретін органдарды - бұл жағдайда жұлын, өкпе, жүрек, бүйрек, бауыр, яғни жақын орналасқан барлық органдарды белгілейді.

Содан кейін онколог жоспарлауды медициналық физиктерге береді, оларға нысанаға қандай дозаны - бір реттік және жиынтық дозаны жеткізу керек екендігі туралы нақты тапсырма беріледі. Физик аппараттың сәулеленуін және дозаны нысанаға қалай жеткізетінін есептейді.

Емдеу уақыты жоспарға байланысты. Жоспар неғұрлым күрделі болса, әр сеанстың уақыты да ұзағырақ болады.

Дайындықтың соңғы кезеңі - фантомда бүкіл жоспарды толық тексеру. Егер фантомда емдеудің барлық жоспарланған дозаларымен емдеу сеансы сәтті өтсе, содан кейін ғана пациент емделуге қабылданады.

Әрбір емдеу сессиясының алдында компьютерлік томография жүргізіледі, оның барысында науқастың суреттері жоспармен салыстырылады, тіпті 1-2 мм минималды жылжулар анықталады. Осындай салыстырудан кейін ғана сәулелік терапия сеансының өзі басталады.

Балалар онкологиясымен айналысатын Мәскеудегі Рогачев орталығымен (Дмитрий Рогачев атындағы НМИЦ ДГОИ) келісіміміз бар және біз екінші пікір алу үшін барлық қиын жағдайларда деректерді сонда жіберуге тырысамыз.

Томотерапиялық аппаратта мұқият дайындықтың барлық кезеңдері мен емдеу процесі қоршаған сау органдарды барынша қорғау және жанама әсерлердің қаупін азайту үшін қажетті дозаны нысанаға дәл жеткізу үшін ұйымдастырылған. Бұл балалар онкологиясын емдеуде үлкен маңызға ие.

- Томотерапия – лейкозбен ауыратын балаларда сүйек кемігін трансплантациялау алдында денені толық сәулелендірудің жалғыз әдісі.

- Иә, дәл солай. Томотерапия аппаратында сәулелену көзі пациент жатқан үстелдің айналасында шиыршық түрінде айналады, сонымен қатар үстелдің өзі алға-артқа жылжиды, қажетті уақытта коллиматор жапырақтары ашылып, дозаны нысанаға жібереді. Осының арқасында сәулеленудің әлдеқайда үлкен аймағына қол жеткізіледі, ұзындығы шамамен 135 см, бұл бір жоспармен жұлын мен миды барлық бұрыштардан сәулелендіруге мүмкіндік береді. Мысалы, кәдімгі сызықтық үдеткіште емдеуді бірнеше рет тоқтатуға, үстелді жылжытуға және сәулеленуді қайтадан қосуға тура келеді, осыған байланысты аз немесе артық дозалану мүмкін болатын буындар, шекаралар пайда болады.

Сүйек кемігін трансплантациялау алдында балалар бүкіл денесін толық сәулелендіруден өтеді. Сүйек кемігін трансплантациялау алдында томотерапияны қолданатын клиникалар мұндай сәулеленуді қолданбайтын клиникаларға қарағанда әлдеқайда жақсы нәтиже береді.

UMIT орталығында томотерапия бөлімі

- Бір кішкентай науқасқа қанша томотерапия сеансы қажет?

- Орташа алғанда, балаларда томотерапияның шамамен 20 сеансы қажет. Емдеу мынадай кестемен жүргізіледі: 5 күн терапия, содан кейін қалпына келу үшін екі күн үзіліс. Біз демалыссыз және мерекесіз күн сайын жұмыс істейміз.

UMIT онкологиялық орталығында томотерапияға арналған екі құрылғы бар, бұл құрылғылардың біреуінің тоқтап қалуына тәуелді болмауға мүмкіндік береді, әрдайым екінші құрылғы дайын тұрады, сонымен қатар бізде өз сервистік инженеріміз бар, оған қоңырау шалу және күту қажет емес, ол 24/7 режимінде әрқашан осы жерде.

Қатерлі ісікпен ауыратын балалардың ата-аналары сәулелік терапия әдісі ретінде томотерапияны таңдауға құқылы. Біз 3 жылға жуық жұмыс істеп келеміз, белгілі бір оң нәтижелер бар. Емдеуден кейін бір айдан кейін және үш айдан кейін бақылау диагностикасын жасаймыз: КТ, МРТ, УДЗ, ПЭТ, өйткені емдеудің әсері сәулелік терапия аяқталғаннан кейін тағы 1,5-2 айға созылады. Жергілікті онкологтар қазірдің өзінде емдеу нәтижелерінің айырмашылығын көріп, өз пікірлерін қалдырады және пациенттерді бізге жібереді.